Τα έργα του μετρό προχωρούν και φέρνουν στο φως εικόνες που παρέμεναν καλά κρυμμένες στα έγκατα της γης. Τι διαπιστώνουν οι αρχαιολόγοι…
Την εικόνα της παλαιοχριστιανικής Θεσσαλονίκης, μιας πόλης που χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρέπεια, αίγλη και δύναμη, σκιαγραφούν τα ευρήματα των ανασκαφών στον σταθμό του μετρό της Αγίας Σοφίας.
Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγεται και το μνημειώδες κρηναίο οικοδόμημα που βρέθηκε στο νοτιοανατολικό άκρο της μαρμαρόστρωτης πλατείας, που ήρθε στο φως στις ανασκαφές του σταθμού, στο τμήμα πάνω από την Εγνατία. Το αρχαιολογικό διαμαντάκι έγινε η αιτία αρχαιολόγοι και μηχανικοί του μετρό να καθίσουν ξανά στο ίδιο τραπέζι και να αποφασίσουν πως θα καταφέρουν να διατηρήσουν το σημαντικό μνημείο και ταυτόχρονα να παραδώσουν τον σταθμό στην ώρα του και χωρίς επιβάρυνση του προϋπολογισμού. Η λύση βρέθηκε και έτσι η Θεσσαλονίκη μόλις «απέκτησε» ένα νέο μνημείο που αποκαλύπτει πολλά για τον χαρακτήρα της πόλης κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Βλέποντας τα απομεινάρια του κρηναίου οικοδομήματος, δεν μπορεί να φανταστεί κανείς εύκολα ότι το μήκος του ξεπερνούσε τα 15 μέτρα και το ύψος του τα 2,85 μέτρα, περίπου δηλαδή όσο ένας όροφος πολυκατοικίας.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο μνημειακό κρηναίο οικοδόμημα που έχει βρεθεί έως τώρα σε ανασκαφές στη Θεσσαλονίκη και εκτιμάται ότι αποτελεί και ένα από τα μεγαλύτερα του ρωμαϊκού κόσμου.
Κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. ενώ πέρασε από αλλεπάλληλες κατασκευαστικές φάσεις που δείχνουν ότι βρισκόταν σε χρήση, αποτελώντας την κεντρική πηγή τροφοδότησης νερού στο κέντρο της πόλης μέχρι και τον 7ο αιώνα.
Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
Σημαίνει κι η αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,
Κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης,
Κι απ’ την πολλή την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.
Να μπούνε στο χερουβικό και να βγει ο Βασιλέας,
Φωνή τους ήρθε εξ’ ουρανού κι απ’αρχαγγέλου στόμα.
«Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ’άγια,παπάδες πάρτε τα γιερά και σεις κεριά σβηστείτε,γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
Μόν’στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να….. ρτούνε τρία καράβια
Το να να πάρει το Σταυρό και τ’άλλο το Βαγγέλιο,Το τρίτο,το καλύτερο,την ΄Αγια Τράπεζά μας,
Μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν».
Η Δέσποινα ταράχτηκε ,κι εδάκρυσαν οι εικόνες.
«ΣΩΠΑΣΕ ΚΥΡΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΚΑΙ ΜΗΝ ΠΟΛΥΔΑΚΡΥΖΕΙΣ,
ΠΑΛΙ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΚΑΙΡΟΥΣ, ΠΑΛΙ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΘΑ ΝΑΙ»
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης σημαίνει το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την αρχή πολλαπλών θρύλων που οδηγούν σε δημοτικά τραγούδια, έχουν ως στόχο να ανορθώσουν το ηθικό, περνούν από στόμα σε στόμα και παραμένουν ζωντανοί σε πείσμα των αιώνων και των διαφορετικών γενεών.
Πολλοί από αυτούς σχετίζονται με το σταμάτημα του χρόνου, τη στιγμή που πάγωσε όταν η Αλωση έγινε γεγονός. Ας δούμε κάποιους από τους πιο χαρακτηριστικούς...
Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς
Ενας από τους πιο δημοφιλείς θρύλους αφορά τον τελευταίο αυτοκράτορα, το πτώμα του οποίου δεν βρέθηκε με αποτέλεσμα να καλλιεργηθεί ο μύθος που λέει πως μαρμάρωσε εκεί που περίμενε μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας, μη αντέχοντας να την παραδώσει σε χέρια μουσουλμάνων.
Σύμφωνα με τον θρύλο, Άγγελος Κυρίου τον έκρυψε και τον μαρμάρωσε μέχρι τη στιγμή που η Πόλη θα είναι και πάλι ελεύθερη...
Ο παπάς της Αγίας Σοφίας
Αντίστοιχης λογικής είναι και ο θρύλος για τον παπά της Αγίας Σοφίας, που λέει ότι όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην εκκλησία, διέκοψε τη λειτουργία και κρύφτηκε πίσω από μια πόρτα που υπήρχε πίσω από το ιερό. Οι Τούρκοι τον είδαν να μπαίνει, όμως έκπληκτοι διαπίστωσαν πως η πόρτα είχε γίνει τοίχος, το οποίο όσο κι αν προσπάθησαν δεν κατάφεραν να γκρεμίσουν. Κι εδώ ο θρύλος καταλήγει ότι όταν η Αγία Σοφία ξαναγίνει ελληνική εκκλησία, τότε ο παπάς θα βγει από το ιερό και θα ολοκληρώσει τη λειτουργία του.
Τα ψάρια του καλόγερου
Εδώ ο θρύλος αναφέρεται σε κάτι ψάρια που ένας καλόγερος τηγάνιζε δίπλα σε ένα ποτάμι τη στιγμή που έφτασε το μήνυμα της Αλωσης. Τότε, ο θρύλος λέει πως τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν από το τηγάνι και ξαναβρέθηκαν στο ποτάμι από όπου -κατά τον θρύλο πάντα- θα ξαναβγούν όταν η Πόλη ξαναγίνει χριστιανική...
Αντίστοιχος είναι και ο θρύλος για το ποτάμι που σταμάτησε να κυλάει, εκεί που πότιζαν τα πρόβατά τους κάποιοι βοσκοί, μόλις διαδόθηκε το νέο της άλωσης.
Η πάντα γαλήνια θάλασσα του Μαρμαρά
Ενας από τους πιο γοητευτικούς θρύλους είναι αυτός που αφορά την Αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς, που ήταν κατασκευασμένη από χρυσό. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας διέταξε να τη μεταφέρουν μαζί με όλα τα κειμήλια μακριά από την Πόλη για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Μόνο που το καράβι που τη μετέφερε βυθίστηκε στα νερά του Βοσπόρου στην περιοχή του Μαρμαρά, που έκτοτε παραμένουν πάντοτε ήρεμα και γαλήνια, ασχέτως με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή
Την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο) ο σουλτάνος Μωάμεθ Β’ καταφέρνει μετά από ολιγόμηνη πολιορκία να αλώσει την Κωνσταντινούπολη, πρωτεύουσα βυζαντινής αυτοκρατορίας, της οποίας ηγείτο ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος.
Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Η άλωση αυτή της Πόλης, σήμανε και το τέλος της υπερχιλιετούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εκείνες τις ημέρες, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία μόνο κατ’ όνομα υπήρχε τις παραμονές της Άλωσης. Ήταν περιορισμένη, κυρίως, στην περιοχή γύρω από την Κωνσταντινούπολη και σε κάποιες σκόρπιες περιοχές, όπως το Δεσποτάτο του Μυστρά. Οι θρησκευτικές έριδες, οι εμφύλιες διαμάχες, οι σταυροφορίες, η επικράτηση του φεουδαρχισμού και η εμφάνιση πολλών και επικίνδυνων εχθρών στα σύνορά της είχαν καταστήσει την πάλαι ποτέ Αυτοκρατορία ένα «φάντασμα» του ένδοξου παρελθόντος της.
Το Βυζάντιο σ’ εκείνη την κρίσιμη στιγμή της ιστορίας του με την οθωμανική λαίλαπα προ των πυλών του, δεν μπορούσε να ελπίζει παρά μόνο στη βοήθεια της καθολικής Ευρώπης, η οποία όμως ήταν μισητή στους κατοίκους της Κωνσταντινούλης. Η ύπαρξη «Ενωτικών» και «Ανθενωτικών» δίχαζε τους Βυζαντινούς. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έκανε μία απέλπιδα προσπάθεια, στέλνοντας πρεσβεία στον πάπα Νικόλαο Ε’ για να ζητήσει βοήθεια. Ο Πάπας έβαλε και πάλι ως όρο την Ένωση των Εκκλησιών, αλλά αποδέχθηκε το αίτημα του αυτοκράτορα να στείλει στην Κωνσταντινούπολη ιερείς, προκειμένου να πείσουν τον λαό για την αναγκαιότητα της Ένωσης.
Η τελευταία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης
Οι απεσταλμένοι του Πάπα, καρδινάλιος Ισίδωρος και ο αρχιεπίσκοπος Μυτιλήνης Λεονάρδος, λειτούργησαν στην Αγία Σοφία, προκαλώντας την αντίδραση του κόσμου, που ξεχύθηκε στους δρόμους και γέμισε τις εκκλησίες, όπου λειτουργούσαν οι ανθενωτικοί με επικεφαλής τον μετέπειτα πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. Το σύνθημα που κυριαρχούσε ήταν «Την γαρ Λατίνων ούτε βοήθειαν ούτε την ένωσιν χρήζομεν. Απέστω αφ’ ημών η των αζύμων λατρεία».
Το μίσος για τους Λατίνους δεν απέρρεε μόνο από δογματικούς λόγους. Η λαϊκή ψυχή δεν είχε ξεχάσει τη βαρβαρότητα που επέδειξαν οι Σταυροφόροι στην Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, ενώ αντιδρούσε στην οικονομική διείσδυση της Βενετίας και της Γένουας, που είχε φέρει στα πρόθυρα εξαθλίωσης τους κατοίκους της Αυτοκρατορίας, αλλά και στην καταπίεση των ορθοδόξων στις περιοχές, όπου κυριαρχούσαν οι καθολικοί.
Αντίθετα, οι Οθωμανοί φαίνεται ότι συμπεριφέρονταν καλύτερα προς τους χριστιανούς. Πολλοί χριστιανοί είχαν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση, ακόμη και στο στράτευμα, ενώ κυριαρχούσαν στο εμπόριο. Οι χωρικοί πλήρωναν λιγότερους φόρους και ζούσαν με ασφάλεια. Έτσι, στην Κωνσταντινούπολη είχε σχηματισθεί μία μερίδα που διέκειτο ευνοϊκά προς τους Οθωμανούς. Την παράταξη αυτή εξέφραζε ο Λουκάς Νοταράς με τη φράση «Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν».
Από τις αρχές του 1453 ο Μωάμεθ προετοιμαζόταν για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Με έδρα την Ανδριανούπολη συγκρότησε στρατό 150.000 ανδρών και ναυτικό 400 πλοίων. Ξεχώριζε το πυροβολικό του, που ήταν ό,τι πιο σύγχρονο για εκείνη την εποχή και ιδιαίτερα το τεράστιο πολιορκητικό κανόνι, που είχαν φτιάξει Σάξωνες τεχνίτες. Στις 7 Απριλίου, ο σουλτάνος έστησε τη σκηνή του μπροστά από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού και κήρυξε επίσημα την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.
Ο αγώνας ήταν άνισος για τους Βυζαντινούς, που είχαν να αντιπαρατάξουν μόλις 7.000 άνδρες, οι 2.000 από τους οποίους μισθοφόροι, κυρίως Ενετοί και Γενουάτες, ενώ στην Πόλη είχαν απομείνει περίπου 50.000 κάτοικοι με προβλήματα επισιτισμού.
Η Βασιλεύουσα περιβαλλόταν από ξηράς με διπλό τείχος και τάφρο. Το τείχος αυτό, που επί 1000 χρόνια είχε βοηθήσει την Κωνσταντινούπολη να αποκρούσει νικηφόρα όλες τις επιθέσεις των εχθρών της, τώρα ήταν έρμαιο του πυροβολικού του σουλτάνου, που από τις 12 Απριλίου άρχισε καθημερινούς κανονιοβολισμούς.
Οι Τούρκοι προσπάθησαν πολλές φορές να σπάσουν την αλυσίδα που έφραζε τον Κεράτιο κόλπο και προστάτευε την ανατολική πλευρά της Κωνσταντινούπολης. Στις 20 Απριλίου ένας στολίσκος με εφόδια υπό τον πλοίαρχο Φλαντανελλά κατορθώνει να διασπάσει τον τουρκικό κλοιό μετά από φοβερή ναυμαχία και να εισέλθει στον Κεράτιο, αναπτερώνοντας τις ελπίδες των πολιορκούμενων.
Ο Μωάμεθ κατάλαβε αμέσως ότι μόνο το πυροβολικό του δεν έφθανε για την εκπόρθηση της Πόλης, εφόσον παρέμεινε απρόσβλητος ο Κεράτιος. Με τη βοήθεια ενός ιταλού μηχανικού κατασκεύασε δίολκο και τη νύχτα της 21ης προς την 22α Απριλίου, περίπου 70 πλοία σύρθηκαν από τον Βόσπορο προς τον Κεράτιο. Η κατάσταση για τους πολιορκούμενους έγινε πλέον απελπιστική, καθώς έπρεπε να αποσπάσουν δυνάμεις από τα τείχη για να προστατεύσουν την Πόλη από την πλευρά του Κεράτιου, όπου δεν υπήρχαν τείχη.
Η είσοδος του Μωάμεθ Β’ στην Κωνσταντινούπολη
Η τελική έφοδος των Οθωμανών έγινε το πρωί της 29ης Μαΐου 1453. Κατά χιλιάδες οι στρατιώτες του Μωάμεθ εφόρμησαν στη σχεδόν ανυπεράσπιστη πόλη και την κατέλαβαν μέσα σε λίγες ώρες. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που νωρίτερα απέκρουσε με υπερηφάνεια τις προτάσεις συνθηκολόγησης του Μωάμεθ, έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Αφού έσφαξαν τους υπερασπιστές της Πόλης, οι Οθωμανοί Τούρκοι προέβησαν σε εκτεταμένες λεηλασίες και εξανδραποδισμούς. Το βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισήλθε πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσευχήθηκε στον Αλλάχ «αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης», όπως αναφέρουν οι χρονικογράφοι της εποχής.
Δείτε το ντοκιμαντέρ του National Geographic για την Άλωση της Πόλης:
75 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων από τις γερμανικές ορδές τουΧίτλερ. Το σταματημένο, ακόμη και σήμερα, ρολόι της εκκλησίας της ιστορικής πόλης έδειχνε 14.34.
Τη στιγμή εκείνη τα νιάτα, οι δημιουργικές δυνάμεις της πόλης, περιουσίες και κόποι ετών αφανίστηκαν.
Η θυσία των Καλαβρύτων αναδείχτηκε παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και ειρήνης.
Οι Γερμανοί εισήλθαν στα Καλάβρυτα στις 9 Δεκεμβρίου 1943. Την έντονη ανησυχία των κατοίκων κατεύνασαν οι διαβεβαιώσεις του Γερμανού διοικητή ότι δεν θα διέτρεχαν κανέναν κίνδυνο. Μάλιστα ορισμένοι Καλαβρυτινοί, που είχαν εγκαταλείψει την πόλη από τον φόβο αντιποίνων, επέστρεψαν στα σπίτια τους. Οι Γερμανοί προχώρησαν αρχικά στην πυρπόληση σπιτιών που ανήκαν σε μέλη αντιστασιακών οργανώσεων. Το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου, ημέρα Δευτέρα, χτύπησαν οι καμπάνες της κεντρικής εκκλησίας και δόθηκε διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στο δημοτικό σχολείο, αφού πάρουν μαζί τους μια κουβέρτα και τρόφιμα μιας ημέρας. Στη συνέχεια, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι λιγοστοί υπερήλικες της πόλης κλείστηκαν σε αίθουσες διδασκαλίας, ενώ όλοι οι άνδρες από 14 έως 65 ετών οδηγήθηκαν σε φάλαγγες σε κοντινή επικλινή τοποθεσία, τη Ράχη του Καππή. Ο χώρος ήταν προσεκτικά επιλεγμένος, καθώς η αμφιθεατρική διαμόρφωσή του δεν θα επέτρεπε σε κανέναν να γλιτώσει από τις ριπές των πολυβόλων που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά.
Λίγο αργότερα ξεκίνησε η πυρπόληση των Καλαβρύτων. Ολόκληρη η πόλη παραδινόταν στις φλόγες, ενώ η φωτιά πλησίαζε απειλητικά στο κτίριο του σχολείου, το οποίο φρουρούσαν πάνοπλοι Γερμανοί στρατιώτες. Την ίδια ώρα ο οδοντωτός σιδηρόδρομος κατηφόριζε με τις σοδειές από τις λεηλασίες των Γερμανών σε σπίτια, καταστήματα και αποθήκες, απ’ όπου είχαν αρπάξει ό,τι πολύτιμο υπήρχε. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, με τη ρίψη φωτοβολίδων, δόθηκε το σύνθημα της εκτέλεσης. Το εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούσαν 35 Γερμανοί στρατιώτες και η διαταγή δόθηκε από τον Γερμανό δεκανέα Κόνραντ Ντένερτ. Οι ριπές των πολυβόλων θέρισαν τους Καλαβρυτινούς. Το έγκλημα ολοκληρώθηκε με τις χαριστικές βολές στους επιζώντες. Τελικά, διασώθηκαν 13 άτομα, που «θάφτηκαν» κάτω από τα σώματα των εκτελεσθέντων.
Στο δημοτικό σχολείο τα γυναικόπαιδα έζησαν στιγμές αγωνίας και τρόμου, καθώς οι φλόγες έζωναν το κτίριο. Σπάζοντας πόρτες και παράθυρα κατάφεραν να ξεφύγουν και αναζήτησαν τους οικείους τους. Ανηφορίζοντας προς τον αγρό όπου οι Γερμανοί είχαν οδηγήσει τους άντρες, αντίκρισαν το φρικιαστικό θέαμα πατεράδων, γιων και αδελφών που κείτονταν νεκροί. Μια άμορφη μάζα, πλημμυρισμένη στο αίμα. Τα νιάτα, οι δημιουργικές δυνάμεις της πόλης, περιουσίες και κόποι ετών αφανίστηκαν στις 14.34 της 13ης Δεκεμβρίου 1943, όπως δείχνουν οι δείκτες του σταματημένου ρολογιού της εκκλησίας. Η θυσία των Καλαβρύτων μετατράπηκε σε παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και ειρήνης. Στον τόπο της εκτέλεσης ο Λευκός Σταυρός και η Πετρωμένη Καλαβρυτινή Μάνα, αιώνια σύμβολα του μαρτυρίου, εξακολουθούν να στέλνουν μηνύματα ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών του κόσμου.
Οι εντολείς του ολοκαυτώματος και οι εκτελέσεις στα γειτονικά χωριά
Κατά τη διάρκεια της ιταλογερμανικής Κατοχής και ειδικότερα το 1943 η ευρύτερη περιοχή Αιγιαλείας – Καλαβρύτων υπήρξε πεδίο σημαντικής αντιστασιακής δράσης. Η Μάχη Ρωγών – Κερπινής στις 16-17 Οκτωβρίου 1943 μεταξύ του ΕΛΑΣ και γερμανικών στρατευμάτων, που είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή γερμανικού λόχου του 749 Συντάγματος Καταδρομών και τη σύλληψη δεκάδων αιχμαλώτων, οδήγησε στην απόφαση για εκκαθάριση της περιοχής. Η διαταγή για την «Επιχείρηση Καλάβρυτα» (Untermehmen Kalawrita) υπογράφηκε στις 25/11/1943 (Op. No 1296/43) από τον διοικητή της 117 Μεραρχίας Κυνηγών, υποστράτηγο Καρλ φον Λε Σουίρ. Σκοπός της επιχείρησης ήταν η τρομοκρατία του πληθυσμού με εκτελέσεις αμάχων και λεηλασίες, η πυρπόληση σπιτιών και η εκκαθάριση του ορεινού όγκου του Χελμού από αντιστασιακές ομάδες.
Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε από τις 5 ως τις 15 Δεκεμβρίου του 1943 και υπήρξε μία από τις πιο απάνθρωπες της Βέρμαχτ, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα. Τα γερμανικά στρατεύματα ξεκίνησαν από έξι διαφορετικά σημεία -Τρίπολη, Αργος, Κόρινθο, Αίγιο, Πάτρα και Πύργο- και έφτασαν σε διαφορετικό βάθος το καθένα. Κατά τη διάρκεια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων τα χωριά και οι κάτοικοι της περιοχής γνώρισαν την αγριότητα των γερμανικών αντιποίνων. Ιδιαίτερα τα τμήματα με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Εμπερσμπεργκερ αφάνισαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Στις 8 Δεκεμβρίου έκαψαν ολοσχερώς τους Ρωγούς και την Κερπινή και εκτέλεσαν άνδρες και παιδιά. Την ίδια τύχη είχαν η Ανω και η Κάτω Ζαχλωρού, ενώ εκτέλεσαν 16 άτομα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου και εννέα μοναχούς στη θέση Ψηλός Σταυρός.
Police-Voice blog ➤
Συμπληρώνονται σήμερα 564 χρόνια από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, που σήμανε το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την αρχή θρύλων και δοξασιών
Το τέλος μιας εποχής και μιας μεγάλης αυτοκρατορίας σήμανε η σημερινή ημερομηνία που έχει μείνει στην ιστορία απόλυτα συνυφασμένη με ένα γεγονός: 29η Μαΐου 1453. Η Πόλις εάλω...
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης έγινε σαν σήμερα (στις 2 το μεσημέρι) πάνω από μισή χιλιετία πριν, ύστερα από σκληρή πολιορκία από τον οθωμανικό στρατό του σουλτάνου Μωάμεθ Β’, που είχε ξεκινήσει από τις 6 Απριλίου εκείνης της χρονιάς.
Η μάχη ήταν άνιση από την αρχή της. Από τη μια στρατός 150.000 ανδρών εξοπλισμένων με βαριά και εξελιγμένα για την εποχή όπλα, από την άλλη γυναικόπαιδα και ο στρατός 7.000 ανδρών του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, που προσπαθούσε να υπερασπιστεί την Κωνσταντινούπολη και τους 50.000 υποσιτισμένους κατοίκους της.
Στην τελική επίθεση τα τείχη παραβιάζονται, μια μικρή ανοιχτή πόρτα (η Κερκόπορτα) δίνει την ευκαιρία στους Οθωμανούς να εισβάλλουν, καταφέροντας το τελικό χτύπημα. Ο αυτοκράτορας -όπως λέει η φήμη που κυκλοφορεί- σκοτώνεται κάπου κοντά στην Πύλη του Ρωμανού, η Πόλις εάλω...
Ο κόσμος τρέχει, οι καμπάνες χτυπούν, το θλιβερό μήνυμα μεταδίδεται από στόμα σε στόμα, ώρα 2.30 το μεσημέρι και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έχει καταλυθεί. Το ίδιο βράδυ, ο Μωάμεθ ο Πορθητής εισέρχεται πανηγυρικά στην Αγία Σοφία και προσεύχεται στον Αλλάχ «αναβάς επί της Αγίας Τραπέζης», όπως αναφέρουν χρονικογράφοι της εποχής.
«Σώπασε, κυρά Δέσποινα, μην κλαις και μη δακρύζης, πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα' ναι...». Η άλωση της Κωνσταντινούπολης σημαίνει το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την αρχή πολλαπλών θρύλων που οδηγούν σε δημοτικά τραγούδια, έχουν ως στόχο να ανορθώσουν το ηθικό, περνούν από στόμα σε στόμα και παραμένουν ζωντανοί σε πείσμα των αιώνων και των διαφορετικών γενεών Πολλοί από αυτούς σχετίζονται με το σταμάτημα του χρόνου, τη στιγμή που πάγωσε όταν η Αλωση έγινε γεγονός. Ας δούμε κάποιους από τους πιο χαρακτηριστικούς... Ο μαρμαρωμένος βασιλιά ςΕνας από τους πιο δημοφιλείς θρύλους αφορά τον τελευταίο αυτοκράτορα, το πτώμα του οποίου δεν βρέθηκε με αποτέλεσμα να καλλιεργηθεί ο μύθος που λέει πως μαρμάρωσε εκεί που περίμενε μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας, μη αντέχοντας να την παραδώσει σε χέρια μουσουλμάνων.Σύμφωνα με τον θρύλο, Άγγελος Κυρίου τον έκρυψε και τον μαρμάρωσε μέχρι τη στιγμή που η Πόλη θα είναι και πάλι ελεύθερη...
Ο παπάς της Αγίας Σοφίας
Αντίστοιχης λογικής είναι και ο θρύλος για τον παπά της Αγίας Σοφίας, που λέει ότι όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην εκκλησία, διέκοψε τη λειτουργία και κρύφτηκε πίσω από μια πόρτα που υπήρχε πίσω από το ιερό. Οι Τούρκοι τον είδαν να μπαίνει, όμως έκπληκτοι διαπίστωσαν πως η πόρτα είχε γίνει τοίχος, το οποίο όσο κι αν προσπάθησαν δεν κατάφεραν να γκρεμίσουν. Κι εδώ ο θρύλος καταλήγει ότι όταν η Αγία Σοφία ξαναγίνει ελληνική εκκλησία, τότε ο παπάς θα βγει από το ιερό και θα ολοκληρώσει τη λειτουργία του.
Τα ψάρια του καλόγερου
Εδώ ο θρύλος αναφέρεται σε κάτι ψάρια που ένας καλόγερος τηγάνιζε δίπλα σε ένα ποτάμι τη στιγμή που έφτασε το μήνυμα της Αλωσης. Τότε, ο θρύλος λέει πως τα μισοτηγανισμένα ψάρια πήδηξαν από το τηγάνι και ξαναβρέθηκαν στο ποτάμι από όπου -κατά τον θρύλο πάντα- θα ξαναβγούν όταν η Πόλη ξαναγίνει χριστιανική...
Αντίστοιχος είναι και ο θρύλος για το ποτάμι που σταμάτησε να κυλάει, εκεί που πότιζαν τα πρόβατά τους κάποιοι βοσκοί, μόλις διαδόθηκε το νέο της άλωσης.
Η πάντα γαλήνια θάλασσα του Μαρμαρά
Ενας από τους πιο γοητευτικούς θρύλους είναι αυτός που αφορά την Αγία Τράπεζα της Αγιάς Σοφιάς, που ήταν κατασκευασμένη από χρυσό. Σύμφωνα με την παράδοση, ο αυτοκράτορας διέταξε να τη μεταφέρουν μαζί με όλα τα κειμήλια μακριά από την Πόλη για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Μόνο που το καράβι που τη μετέφερε βυθίστηκε στα νερά του Βοσπόρου στην περιοχή του Μαρμαρά, που έκτοτε παραμένουν πάντοτε ήρεμα και γαλήνια, ασχέτως με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή.
